Kadınlarda yüksek prolaktin seviyeleri ne anlama geliyor?

Prolaktin, hipofiz bezinden salgılanan ve temel olarak süt üretimini (laktasyon) sağlayan bir hormondur. Gebelik ve emzirme dönemlerinde yükselmesi normal kabul edilirken, bu dönemler dışında veya erkeklerde görülen yüksek prolaktin seviyeleri "hiperprolaktinemi" olarak adlandırılır ve altta yatan çeşitli sağlık sorunlarının habercisi olabilir.

Yüksek prolaktinin birçok farklı nedeni olabilir. Bunlar fizyolojik (normal), farmakolojik (ilaç kaynaklı) veya patolojik (hastalık kaynaklı) olarak sınıflandırılabilir.

• Fizyolojik Nedenler: Gebelik, emzirme, uyku, stres, egzersiz ve meme ucu stimülasyonu gibi durumlar prolaktin seviyelerinde geçici artışa neden olabilir.
• Farmakolojik Nedenler: Bazı ilaçlar prolaktin yükselmesinin yaygın bir nedenidir. Bunlar arasında antidepresanlar, antipsikotikler, yüksek tansiyon ilaçları, östrojen içeren doğum kontrol hapları ve mide ilaçları bulunur.
• Patolojik Nedenler:
  • Hipofiz Adenomu: Prolaktinoma adı verilen ve prolaktin hormonu salgılayan iyi huylu hipofiz tümörleri en yaygın patolojik nedendir.
  • Hipotiroidi: Tiroid bezinin yetersiz çalışması (hipotiroidi) hipofiz bezini etkileyerek prolaktin seviyelerini yükseltebilir.
  • Böbrek Yetmezliği veya Karaciğer Hastalığı: Vücuttan hormon atılımını etkileyen bu durumlar prolaktin birikimine yol açabilir.
  • Göğüs Duvarı Yaralanmaları: Cerrahi operasyonlar, zona gibi enfeksiyonlar veya travmalar sinirleri uyararak prolaktin salınımını tetikleyebilir.
  • Stres: Fiziksel veya psikolojik stres önemli bir tetikleyicidir.

Yüksek prolaktin seviyeleri, üreme sistemini ve diğer vücut fonksiyonlarını doğrudan etkiler.

• Adet Düzensizlikleri: Adetlerin seyrekleşmesi, tamamen kesilmesi (amenore) veya düzensiz olması.
• Göğüslerden Süt Gelmesi (Galaktore): Gebelik ve emzirme dışında bir veya iki memeden süt benzeri sıvı gelmesi.
• Kısırlık (İnfertilite): Yumurtlamanın baskılanması nedeniyle hamile kalmada zorluk.
• Cinsel İsteksizlik: Libido kaybı.
• Vajinal Kuruluk: Ağrılı cinsel ilişkiye neden olabilir.
• Menopoz Benzeri Semptomlar: Sıcak basmaları ve gece terlemeleri.
• Baş Ağrısı ve Görme Bozuklukları: Büyük bir hipofiz tümörü (adenom) olduğunda, optik sinirlere baskı yaparak bu semptomlara yol açabilir.

Teşhis için doktorunuz öncelikle detaylı bir tıbbi öykü alacak ve fizik muayene yapacaktır.

• Kan Testi: Prolaktin seviyesini ölçmek için aç karnına kan testi yapılır. Tek bir yüksek sonuç yeterli olmayabilir, stres gibi faktörleri elemek için test tekrarlanabilir.
• Görüntüleme: Prolaktin seviyeleri çok yüksekse veya hipofiz tümöründen şüpheleniliyorsa, hipofiz bezinin detaylı görüntülenmesi için MR (Manyetik Rezonans) çekilir.
• Tiroid Fonksiyon Testleri: Hipotiroidi olasılığını ekarte etmek için yapılır.

Tedavi, yüksek prolaktin seviyesinin altında yatan nedene bağlı olarak planlanır:

• İlaç Tedavisi: En yaygın tedavi yöntemidir. Dopamin agonistleri (bromokriptin, kabergolin) adı verilen ilaçlar, prolaktin salgılanmasını baskılayarak seviyeleri normale döndürür ve tümör boyutunu küçültebilir.
• İlaç Değişikliği: Şikayetlere neden olan bir ilaç kullanılıyorsa, doktorunuz ilacı kesmeyi veya alternatif bir ilaç önermeyi değerlendirebilir.
• Cerrahi Müdahale: İlaç tedavisine yanıt vermeyen veya çok büyük boyutlara ulaşan tümörlerde ameliyat gerekebilir.
• Radyoterapi: Cerrahi sonrası tümör tekrarlarsa veya ameliyat edilemeyecek durumdaysa nadiren uygulanır.
• Altta Yatan Hastalığın Tedavisi: Hipotiroidi varsa, tiroid hormon tedavisi genellikle prolaktin seviyelerini de normale döndürür.

Kadınlarda yüksek prolaktin, adet düzensizliğinden kısırlığa kadar bir dizi önemli soruna yol açabilen bir durumdur. Neyse ki, teşhisi nispeten kolaydır ve altta yatan neden belirlendikten sonra büyük oranda başarıyla tedavi edilebilir. Adet düzensizliği, nedensiz süt gelmesi veya hamile kalamama gibi şikayetleriniz varsa, bir endokrinoloji veya kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmanız önemle tavsiye edilir.